اضطراب کودکان را کتاب‌درمانی کنید!

در عصر حاضر که تکنولوژی بر سرعت افزایش اطلاعات افزوده، بسیاری از افراد، استفاده از اینترنت را جایگزین مطالعه کرده‌اند و این مساله در کشور ما بسیار محسوس‌تر است زیرا سرانه مطالعه از دیرباز در ایران پایین بوده است. شاید بتوان این دیرباز را به چند سده اخیر تقلیل داد. ایرانیان باستان مردمی اهل فرهنگ و اندیشه بوده‌اند و اگر کتابی به شکل امروزی در اختیارشان قرار می‌گرفت، احتمالا از خواندن آن غفلت نمی‌کردند و به تامین دانش خود فقط از طریق شنیدن بسنده نمی‌کردند.
معیار و مقیاس پیشرفت تمدن‌ها و ترقی و تکامل ملت‌ها و جوامع انسانی در تعداد قلم به دستان و تیراژ کتاب‌ها، نشریات، مجلات و تعداد کتابخانه و تعداد خوانندگان و... آنهاست.
اما چگونه می‌توان این عادت پسندیده را در کودکان ایجاد و به تداوم آن کمک کرد؟
به نظر می‌رسد بسیاری از والدین در دوران کودکی برای بچه‌های خود کتاب می‌خوانند یا قصه تعریف می‌کنند، اما به‌تدریج که بچه‌ها بزرگ‌تر می‌شوند و پس از اینکه خودشان قادر به خواندن می‌شوند، این روش دانش آموختن از یک ضرورت به یک سرگرمی تبدیل می‌شود و با گذشت زمان به سهولت با سایر روش‌های سرگرمی جایگزین می‌شود. همه به این موضوع اذعان دارند که عادات انسان از کودکی شکل می‌گیرند و والدین نقش مهمی در شکل‌گیری این عادت‌ها دارند، پس اگر می‌خواهیم کودکانمان کتاب بخوانند باید خودمان الگوهای مناسبی در این زمینه باشیم.
در جایی می‌خواندم که اگر فقط روزی 15 دقیقه کتاب بخوانیم، در طول 1 سال حدود ١۵ کتاب را خوانده‌ایم. مطالعه خانوادگی یکی از روش‌هایی است که می‌تواند کتاب خواندن را به یک عادت مفید و حتی وسیله‌ای برای ایجاد یک ارتباط موثر تبدیل کند. این برنامه می‌تواند شب‌ها با خواندن کتابی که مربوط به کودکان است، شروع شود؛ به این ترتیب که اعضای خانواده به نوبت بخشی از کتاب را برای کودک بخوانند. این کار برای کودکانی که ترس از خواندن و مشکلاتی در روخوانی دارند نیز بسیار سودمند است زیرا باعث می‌شود کودک خواندن را به شیوه‌ای حمایت‌آمیز تجربه و فایده داشتن سواد و خواندن کتاب را درک کند. خانواده‌ها می‌توانند این کار را با خواندن کتاب‌هایی که برای خودشان نیز خاطره‌انگیزه است، شروع کنند؛ مثل خواندن کتاب‌ «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب» اثر مرحوم مهدی آذریزدی، نویسنده توانا و چیره‌دست کتاب‌های کودکان در کشورمان.
این کار علاوه بر ایجاد ارتباط عاطفی بین والدین و کودکان، انتقال ارزش‌های اخلاقی را نیز ممکن می‌کند زیرا کودک با روش زندگی در گذشته‌ای نه‌چندان دور آشنا می‌شود و برخی از نصایحی که در سایر اوقات بیهوده هستند در قالب داستان و از زبان نویسنده که فردی خارج از ارتباط والدین و کودکان است، بیان می‌شود و بچه‌ها خودشان مطلب خوانده شده را پردازش می‌کنند. البته باید توجه داشت حین انجام چنین فعالیتی نباید شروع به نصیحت و پند و اندرز دادن کنیم.
یادمان باشد از طریق همین عادت کتابخوانی و تهیه کتاب‌های مرتبط با مهارت زندگی می‌توان بسیاری از مشکلات تربیتی و طبیعی رشد کودک را به‌موقع تشخیص داد، شناخت و درمان کرد.
از دیگر فعالیت‌هایی که می‌تواند اهمیت کتابخوانی را به کودکان نشان دهد، تعیین سهمی است برای خرید کتاب در خریدهای ماهانه یا عضویت والدین همراه با بچه‌ها در کتابخانه.
والدین می‌توانند خودشان از تکنولوژی برای خواندن و آموختن استفاده کنند و سپس از کودکشان بخواهند 10 دقیقه از تبلت برای خواندن داستان شکل‌گیری یک ضرب‌المثل استفاده کند و از او بخواهند روش زندگی کُند را به جای فست(سریع) تجربه کند تا بتواند مفهوم واقعی شعر من یار مهربانم را درک کند.
اهدای کتاب به‌عنوان هدیه می‌تواند جایگاه کتاب را بین خانواده‌ها بالا ببرد. داشتن کتابخانه‌ای در منزل و مراقبت از کتاب‌ها و تشویق کتابخوانی بین خانواده‌ها با گذاشتن مسابقات کتابخوانی بین آنها می‌تواند این فعالیت جالب را پرهیجان کند.
دکتر میترا حکیم‌شوشتری فوق‌تخصص روان‌پزشکی کودک
دانشیار دانشگاه علوم‌پزشکی ایران